Giới đầu tư ngoại đang là điểm trừ trong bức tranh thị trường chứng khoán năm nay. Thống kê cho thấy khối ngoại đã bán ròng trong suốt 8 tháng gần đây nhất. Tính riêng trong tháng 11, nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng hơn 3.500 tỷ trên cả thị trường. Sau 11 tháng đầu năm, giá trị bán ròng đạt gần 12.500 tỷ đồng, trong đó xấp xỉ 14.900 tỷ đồng là giá trị bán ròng trên sàn HoSE.

Trước đó, khối ngoại đã trở lại mua ròng gần 26.700 tỷ đồng trên HoSE vào năm 2022 trở thành một trong những động lực lớn nhất giúp VN-Index đi lên. Thế nhưng, bước sang năm 2023, thị trường đã mất đi lực đỡ quan trọng vì đà bán miệt mài của nhà đầu tư ngoại. Thậm chí, sức mua của giới đầu tư này khá yếu ớt và nhanh chóng trở lại bán ròng vào những dịp điều chỉnh mạnh ngay khi thị trường có tín hiệu hồi phục.

Giải mã hiện tượng khối ngoại bán ròng gần 15.000 tỷ đồng trên HoSE kể từ đầu năm
Giá trị giao dịch ròng của khối ngoại trong năm nay

Sau 11 tháng, các cổ phiếu bị bán ròng mạnh nhất bao gồm: VPB (-2.203 tỷ đồng), VNZ (-2.203 tỷ), MWG (-3.200 tỷ), EIB (-4.323 tỷ)... Đây đa phần là hoạt động thoái vốn của những tổ chức ngoại là cổ đông lớn/ cổ đông chiến lược tại doanh nghiệp. Đáng chú ý như VNZ với việc VNG Limited - một tổ chức có liên quan đến người sáng lập VNG Lê Hồng Minh thoái vốn, MWG với một phần áp lực bán ra từ các nhóm quỹ như Dragon Capital, Arisaig Partners và EIB là hoạt động thoái vốn từ Sumitomo Mitsui Banking Corporation (SMBC) - cổ đông chiến lược kể từ năm 2007.

Ngoài ra, sức ép bán ròng một phần tới từ xu hướng rút vốn đang diễn ra ở một số quỹ ETF lớn. Chẳng hạn như bộ đôi DCVFM VNDiamond ETF (FUEVFVND) và DCVFM VN30 ETF (E1VFVN30) của Dragon Capital đều bị giới đầu tư Thái Lan mạnh tay xả hàng qua chứng chỉ lưu ký (DR) trong năm nay.

Giải mã hiện tượng khối ngoại bán ròng gần 15.000 tỷ đồng trên HoSE kể từ đầu năm
Top cổ phiếu mua/ bán ròng của khối ngoại trong 11 tháng

Lượng chứng chỉ quỹ FUEVFVND trong tay người Thái tính đến cuối tháng 11 đã giảm khoảng 21,4 triệu đơn vị so với mức đỉnh điểm hồi giữa tháng 1. Bên cạnh đó, kể từ đầu năm nay, nhà đầu tư Thái Lan cũng đã bán ròng hơn 56 triệu chứng chỉ quỹ E1VFVN30.

Bất ngờ trở lại hút ròng kể từ giữa tháng 9/2023, Fubon ETF là cái tên rất được chờ đợi bởi trước đó 4 tháng đã liên tục bị rút ròng. Thế nhưng, con số vẫn còn khá nghiêm tốn và còn quá sớm để nói về một sự trở lại đầy mạnh mẽ vì đà giải ngân chỉ kéo dài chưa đầy hai tháng. Thậm chí, trong đầu tháng 11, quỹ đã nhanh chóng trở lại rút ròng.

Điều gì đang xảy ra?

Dù khối ngoại chỉ chiếm chưa đến 10% giá trị giao dịch của thị trường, tuy nhiên, động thái bán ròng liên tục vẫn có những ảnh hưởng tương đối đến tâm lý chung của giới đầu tư. Một trong những lý do khiến khối ngoại chưa mặn mà trong việc gom hàng là định giá chưa thực sự hấp dẫn.

Giải mã hiện tượng khối ngoại bán ròng gần 15.000 tỷ đồng trên HoSE kể từ đầu năm
Lượng DR dựa theo DCVFM VNDiamond ETF

P/E của VN-Index ghi nhận gần 13 lần sau mùa báo cáo tài chính với kết quả lợi nhuận chưa hoàn toàn phục hồi. So với thời điểm xuống đáy hồi cuối năm ngoái, con số này cao hơn nhiều (P/E khoảng 9,x lần). Do đó, rất khó để kỳ vọng rằng sẽ có một đợt mua ròng dồn dập của khối ngoại như giai đoạn năm ngoái.

Giải mã hiện tượng khối ngoại bán ròng gần 15.000 tỷ đồng trên HoSE kể từ đầu năm
Lượng DR dựa theo DCVFM VN30 ETF

Ngoài ra, trước khi điều chỉnh, thị trường đã có một khoảng thời gian đi lên kéo dài nhiều tháng. Hàng loạt cổ phiếu đã tăng hàng chục phần trăm. Bởi vậy, sức ép chốt lời mạnh là khó tránh khỏi. Trên nhiều cổ phiếu, mức chiết khấu có thể cũng chưa thực sự hấp dẫn với nhà đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó, khối ngoại bán cổ phiếu có thể đến từ những lo ngại về sự tác động của các sự kiện quốc tế như chính sách của Fed, biến động của lãi suất, giá dầu, tỷ giá leo thang… Dòng vốn đầu tư nước ngoài có thể trở nên thận trọng hơn khi Việt Nam đi ngược với thế giới về điều hành lãi suất. Sức ép rút vốn được cho là sẽ mạnh hơn trên các thị trường cận biên (frontier) như chứng khoán Việt Nam. Theo đó, khó có thể chờ đợi các quỹ cận biên giải ngân thêm vào ở giai đoạn hiện nay.

Giải mã hiện tượng khối ngoại bán ròng gần 15.000 tỷ đồng trên HoSE kể từ đầu năm
Dòng vốn vào Fubon ETF kể từ đầu năm 2023

Xét về dài hạn, suốt nhiều năm qua, dòng vốn ngoại vẫn “phập phù” trên thị trường chứng khoán có một phần lý do đến từ nội tại. Hiện nay, cơ cấu thị trường Việt Nam vẫn chứng kiến tỷ trọng nghiêng hẳn về nhóm tài chính (bảo hiểm, ngân hàng, chứng khoán) và bất động sản. Mặt khác, những lĩnh vực dược phẩm, công nghệ, dịch vụ, sản xuất… lại xuất hiện khá ít, không có nhiều cái tên nổi bật. Trên thị trường, hàng hóa thiếu hụt khiến giới đầu ngoại không có đa dạng lựa chọn.

Thế nhưng, khả năng tăng trưởng của các doanh nghiệp niêm yết trên nền tảng vĩ mô ổn định được kỳ vọng sẽ cải thiện sức hấp dẫn của chứng khoán Việt Nam đối với nhà đầu tư ngoại. Ngoài ra, triển vọng nâng cao ngày càng rõ ràng với nỗ lực của cơ quan quản lý cũng như các thành viên thị trường được kỳ vọng sẽ giúp thu hút khối ngoại trong thời gian tới.