Nghịch lý: Ngân hàng dư tiền nhưng khó cho vay?

Trên thị trường, lượng tiền không thiếu nhưng lại không được hấp thụ. Hay nói cách khác là dòng vốn chảy vào nền kinh tế thiếu hụt vì những vướng mắc đang chờ được giải quyết.

Bí đầu ra, ngân hàng bị tồn kho

Theo số liệu mới nhất của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tiền gửi của dân cư tính đến cuối tháng 5 đạt hơn 6,34 triệu tỷ đồng, cao hơn nhiều so với con số 5,74 triệu tỷ đồng tiền gửi của các tổ chức kinh tế. Kể từ tháng 9 năm 2022, tiền gửi của dân cư vào ngân hàng tăng liên tục cho đến nay. Tiền gửi của dân cư vào hệ thống ngân hàng trong 5 tháng đầu năm đã tăng thêm gần 400.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, tính đến tháng 7 năm 2023, tăng trưởng tín dụng sụt giảm mạnh chưa từng có. Số liệu mới nhất của NHNN cho thấy 7 tháng đầu năm, tín dụng nền kinh tế ở mức thấp hơn nhiều so với cùng kỳ các năm trước khi đạt 12,47 triệu tỷ đồng, tăng 4,56% so với cuối năm 2022.

Bí đầu ra, ngân hàng bị tồn kho

Mặt khác, tăng trưởng tín dụng của toàn nền kinh tế đến cuối tháng 4, 5 và 6 lần lượt đạt 3,03 - 3,27 - 4,73%. Theo đó, tín dụng sau khi hồi phục khả quan trong tháng 6 lại bất ngờ trùng xuống và thậm chí là tăng trưởng âm vào tháng 7. Điều này chỉ ra rằng cầu tín dụng vẫn đang khá ngưng trệ khi triển vọng kinh tế chưa thật sự tiến triển tốt.

Trong bối cảnh sản xuất và kinh doanh của các doanh nghiệp từ đầu năm gặp nhiều khó khăn, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã thường xuyên rà soát và quyết liệt chỉ đạo để khai thông nguồn vốn. Trong đó tiếp tục tập trung tìm giải pháp tháo gỡ vướng mắc liên quan đến hạ lãi suất cho vay, tăng khả năng tiếp cận vốn và hấp thụ vốn cũng như xúc tiến phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường địa ốc.

Lãi suất điều hành tính đến cuối tháng 8 đã liên tục được điều chỉnh giảm 4 lần, từ 0,5 - 2%/năm khi lạm phát và lãi suất thế giới liên tục tăng và neo ở mức cao. Để kích thích nhu cầu vay vốn, các ngân hàng thương mại cũng đã triển khai nhiều gói tín dụng ưu đãi. Bởi lẽ, nhiều ngân hàng phải chịu sức ép giải ngân nguồn vốn đã huy động trong bối cảnh tín dụng tăng trưởng chậm và áp lực về nguồn vốn ứ đọng.

Không dễ chọn mặt gửi tiền

Theo Tổng Giám đốc Công ty TNHH Thép Vina Kyoei Nguyễn Ngọc Quang, ngân hàng thực tế đã trải thảm cho vay đối với những doanh nghiệp lớn và hoạt động hiệu quả, thậm chí còn đồng ý cho vay tín chấp. Thế nhưng, việc tiếp cận vốn đối với doanh nghiệp nhỏ và vốn điều lệ thấp thì lại vô cùng khó khăn.

“Đã là DN nhỏ thì rất ít hoặc không có tài sản thế chấp. Quy mô DN cũng không đủ tin tưởng để ngân hàng cho vay tín chấp, DN nhỏ đã khó lại càng khó hơn”, theo ông Quang.

Theo Giám đốc Công ty CP Tập đoàn HDC Vũ Công Huân, doanh nghiệp thủy sản thực sự khó khăn khi nhu cầu giảm vào những tháng đầu năm 2023. Họ mất tới 25 đến 27% đơn hàng. Ông Huân cho rằng có ba lý do khiến doanh nghiệp gặp khó khi vay vốn. Chẳng hạn như hạn mức tín dụng của doanh nghiệp được cấp 80 tỷ đồng, tuy nhiên thực tế giải ngân thì chỉ nhận được 8 đến 10 tỷ đồng.

Nguyên nhân là ngân hàng yêu cầu DN phải có tài sản bảo đảm

Ông Huân nói: “Nguyên nhân là ngân hàng yêu cầu DN phải có tài sản bảo đảm. Không có tài sản bảo đảm, dù báo cáo tài chính tốt, dòng tiền tốt, DN cũng không được vay thêm”.

Các lực lượng kinh tế vẫn tiếp tục bất động khi doanh nghiệp còn yếu dù Ngân hàng tìm giải pháp thích tín dụng và bơm tốn. Số doanh nghiệp đứng trước nguy cơ phá sản hiện nay vẫn rất cao và người tiêu dùng có căn cơ hơn đối với các chi tiêu của mình.

TS Vũ Đình Ánh nhận xét: “Ngân hàng đứng trước hai lựa chọn, hoặc là chết trên đống tiền hoặc phải tìm cách đẩy vốn ra, nhiều ngân hàng đã tìm cách tiếp cận với DN bằng các gói hỗ trợ tín dụng lãi suất thấp. Tuy nhiên, muốn đẩy vốn ngân hàng cũng chọn mặt gửi tiền. Việc vay vốn với các DN lớn khá thuận lợi nhưng với các DN nhỏ vẫn hết sức khó khăn”.

Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú cho biết trong bối cảnh kinh tế trong và ngoài nước gặp nhiều khó khăn và thách thức, các hoạt động của doanh nghiệp trong nền kinh tế cũng chịu sức ép lớn.

Vấn đề được quan tâm và nhanh chóng cần được tháo gỡ là sự suy giảm khả năng tiếp cận và hấp thụ vốn

Bởi vậy sự ưu tiên hàng đầu hiện nay là tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh và duy trì/ hồi phục sức khỏe của doanh nghiệp. Trong đó vấn đề được quan tâm và nhanh chóng cần được tháo gỡ là sự suy giảm khả năng tiếp cận và hấp thụ vốn.

Theo Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú khẳng định, qua một số biện pháp cụ thể vẫn sẽ đặt ra mục tiêu về tăng trưởng tín dụng. Phó thống đốc yêu cầu các ngân hàng thương mại cần chủ động hạ mặt bằng lãi suất, giảm các loại phí và có trách nhiệm nhiều hơn đối với cộng đồng. Tuy nhiên vẫn đảm bảo sự an toàn để không rơi vào tình trạng tài chính yếu kém. Ngoài ra, cần giảm thiểu thủ tục tiếp cận tín dụng và khuyến khích các doanh nghiệp vay vốn.

Theo, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Nguyễn Quốc Hùng, có hơn 6 triệu tỷ đồng nhưng ngân hàng khó cho vay. Điều này chỉ ra rằng tiền của tổ chức kinh tế và người dân không biết đầu tư vào đâu nên lại gửi vào ngân hàng cho dù lãi suất huy động đang ngày càng thấp.

Bên cạnh đó, ngân hàng nhà nước Việt Nam cũng đang tích cực chỉ đạo thực hiện việc ứng dụng công nghệ thông tin để gia tăng khả năng tiếp cận vốn.

NHNN khẳng định trong văn bản trả lời kiến nghị của cử tri tỉnh Thanh Hóa gửi tới trước Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, do Ban Dân nguyện chuyển đến rằng mặt bằng lãi suất cho vay dự kiến sẽ tiếp tục giảm trong thời gian tới do độ trễ chính sách và cam kết hạ lãi suất của các ngân hàng thương mại.