Nổi lên các “siêu ứng dụng” thương mại điện tử tại Đông Nam Á

Theo một nghiên cứu gần đây, thị trường thương mại điện tử của Đông Nam Á được dự đoán có thể đạt 295 tỷ AUD (196 tỷ USD) vào năm 2025. Đây là động lực thúc đẩy tăng trưởng và phát triển khi các nền kinh tế khu vực được tái cấu trúc theo hướng kỹ thuật số hóa.

Trên trang mạng của Viện Lowy (Australia), bài viết "Here come the SuperApps" được đăng tải với nội dung một số chính phủ đang tìm giải pháp siết chặt quản lý trong sự trỗi dậy ngày một mạnh mẽ của thương mại điện tử, nhằm tránh những rủi ro và bảo vệ người tiêu dùng.

Đơn cử, gần đây nhất là Chính phủ Indonesia đã có quy định được cho là nhắm vào TikTok, khi ứng dụng video ngắn này bắt đầu dấn chân vào mảng thương mại điện tử thông qua ứng dụng TikTok Shop.

Các siêu ứng dụng đang trỗi dậy tại Đông Nam Á, trong đó có TikTok Shop

Hiện nay, một xu hướng phát triển đặc biệt nổi trội ở khu vực Đông Nam Á là sự xuất hiện của các siêu ứng dụng (SuperApps). Tích hợp tất các trong một, những giải pháp kỹ thuật số đã mang lại sự tiện lợi và đa dạng, được hàng triệu người dùng đón nhận, nhất là giới trẻ yêu thích công nghệ.

Có thể nhắc tới một số siêu ứng dụng đang “làm mưa làm gió” trong khu vực như Grab của Malaysia và ứng dụng gọi xe kỹ thuật số Gojek của Indonesia. Cả hai ứng dụng này đã phát triển thành siêu ứng dụng, mang đến mọi thứ từ hàng hóa và dịch vụ, giao đồ ăn, hàng tạp hóa, đến đặt vé, thanh toán hóa đơn… mà ở đó, người dùng chỉ cần thao tác ở một ứng dụng duy nhất.

Các siêu ứng dụng có đặc điểm là kết hợp giữa một nền tảng mạng xã hội và ứng dụng thương mại điện tử. Chúng có một tiềm năng đặc biệt độc đáo, cho thấy sức ảnh hưởng lớn lao từ người dùng, với nội dung và mức độ tương tác “gây nghiện”. Đó là một sự kết hợp hoàn hảo gây sức ép cạnh tranh rất lớn cho các đối thủ thương mại bán lẻ trực tiếp và truyền thống khác.

Trong khi những nền tảng truyền thông mạng xã hội lớn như Meta hay X đã thiết lập vị thế và đang xem xét mở rộng các dự án thương mại điện tử thì TikTok đã tiên phong trong việc tích hợp công nghệ để tạo ra siêu ứng dụng.

Nền tảng này đã phát triển nhanh chóng trên toàn cầu, mở ra một loại hình truyền thông quảng bá mới cho người bán hàng và nhà quảng cáo qua các video ngắn.

Siêu ứng dụng mới ra đời của TikTok mang tên TikTok Shop hoạt động giống như một “chợ ứng dụng”. Ở đó, người bán và người mua có thể trực tiếp trao đổi, liên hệ với nhau, còn phía TikTok sẽ làm những công việc dịch vụ hạ tầng kết nối như đóng gói và giao hàng. Qua đó, tạo thành một kênh mua sắm nhanh chóng và hoàn chỉnh.

TikTok Shop đã cách mạng hóa hoạt động mua sắm trực tuyến

Trên TikTok Shop, người bán có thể thêm liên kết cửa hàng vào video để người mua tiềm năng xem qua và mua sản phẩm chỉ bằng cái nhấp chuột. Tính năng livestream cho phép người bán có thể giới thiệu sản phẩm trong thời gian thực, mang đến cho người mua cái nhìn chi tiết về sản phẩm. Và nếu có thắc mắc, người mua có thể hỏi người bán trong cuộc trò chuyện trực tuyến và nhận lại câu trả lời ngay tức thì.

Bằng cách kết hợp tương tác xã hội và thương mại trong một ứng dụng, TikTok Shop đã cách mạng hóa hoạt động mua sắm trực tuyến. Việc hợp nhất bán hàng, thanh toán, giao hàng và quảng cáo mang tới trải nghiệm liền mạch cho người dùng. Đó là nơi họ có thể khám phá, mua sản phẩm mà không cần phải rời khỏi ứng dụng.

Không thể phủ nhận sức mạnh của cách tiếp cận mang tính chuyển đổi này. Chỉ riêng tại khu vực Đông Nam Á trong năm 2022, TikTok Shop đã đạt doanh thu 4,4 tỷ AUD (2,93 tỷ USD). Theo dự đoán của các chuyên gia, con số này sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2024.

Có thể nói siêu ứng dụng này đã trở thành một công cụ chuyển đổi nổi bật. Nó cho thấy sự thay đổi trong cách nhận thức và tham gia mua sắm trực tuyến của người dùng. Đó là việc kết nối giải trí, mạng xã hội và thương mại ở cấp độ người tiêu dùng.

Cách hoạt động của các siêu ứng dụng mang đến một môi trường mở rộng tiêu dùng nhiều hơn so với hoạt động thương mại trực tuyến truyền thống. Chẳng hạn, như Amazon đang trở nên “lỗi thời” từ chính tính năng cốt lõi của ứng dụng này, đó là thanh tìm kiếm. Nền tảng thương mại điện tử Amazon có điểm mạnh là phục vụ những người tiêu dùng biết rõ là họ muốn gì.

Thay vì thu hút sự chú ý của người dùng và khám phá những tiềm năng bán hàng mới, ứng dụng này được thiết kế dành cho những người đã sẵn sàng mua hàng. TikTok giành chiến thắng ở thuật toán đề xuất được điều chỉnh, nâng cao sự quan tâm của người tiêu dùng.

Không chỉ phục vụ cho những gì người dùng biết họ muốn gì, chiến lược này còn mang đến cho họ những gợi ý về các sản phẩm có thể khiến họ muốn mua.

Sự đổi mới theo hướng công nghệ hóa hoạt động mua sắm là cũng đặt ra những thách thức lớn cho các nhà chức trách để có thể quản lý và ngăn ngừa rủi ro từ hoạt động trên mạng.

Tại Indonesia, TikTok Shop xuất hiện cách đây 2 năm đã nhanh chóng thu hút 6 triệu người bán và 7 triệu người làm các nội dung sáng tạo, đưa thị trường lớn nhất Đông Nam Á trở thành địa bàn kinh doanh thịnh vượng cho TikTok Shop.

Thế nhưng, hồi tháng 9/2023, Chính phủ Indonesia đã ban hành lệnh cấm bán hàng trên các nền tảng mạng xã hội. Thông qua quyết định này, các nhà chức trách Indonesia muốn bảo vệ thị trường và người tiêu dùng, nhắm đến mục tiêu đảm bảo cạnh tranh công bằng, bảo mật dữ liệu và ngăn chặn tình trạng thống trị không gian thương mại điện tử của TikTok có thể khiến các công ty trong nước gặp bất lợi.

Chính phủ Indonesia đã ban hành lệnh cấm TikTok Shop vào tháng 9/2023

Người bán không còn có thể bán hàng trực tiếp trên TikTok Shop nữa sau khi lệnh cấm được thực thi. Thế nhưng, họ vẫn có thể quảng cáo sản phẩm qua việc livestream trên ứng dụng TikTok. Và như vậy, một giải pháp bắc cầu đã ra đời. Đó là việc người bán cung cấp các liên kết cho người dùng tới các nền tảng thương mại điện tử khác, mà ở đó, người mua có thể mua và hoàn thành giao dịch.

Bên cạnh Indonesia, TikTok Shop đã xuất hiện ở Philippines, Malaysia, Thái Lan, Singapore, Mỹ, Anh, và Việt Nam. Việc Indonesia cấm TikTok Shop đã thu hút sự chú ý của các quốc gia này.

Một số nước đang giám sát chặt chẽ những diễn biến liên quan, xem xét nên làm như Indonesia hay áp dụng một cách khác.

Dù TikTok đã thông báo sẽ ngừng tính năng TikTok Shop tại Indonesia kể từ ngày 4/10, song vẫn có một số lựa chọn tốt hơn để tiếp tục giữ siêu ứng dụng ở thị trường lớn nhất khu vực. Đó là thiết lập một nền tảng thương mại điện tử độc lập, đảm bảo tuân thủ những quy định và cho phép nền tảng này hoạt động trong khuôn khổ pháp lý được đặt ra bởi Chính phủ Indonesia.

Hoặc là khám phá cơ hội liên kết với các nền tảng thương mại điện tử đã có uy tín, tận dụng cơ sở hạ tầng, chuyên môn và dữ liệu người dùng sẵn có. Lựa chọn thứ ba là phải kiên trì đi tìm sự chấp thuận theo quy định và công ty chủ quản phải minh bạch mọi hoạt động, gồm cả các thuật toán mà công ty sử dụng.