Tình trạng trục lợi bảo hiểm thất nghiệp tăng cao

Hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng mạnh

Từ năm 2009, chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đã chính thức có hiệu lực thi hành. Qua đó trở thành chỗ dựa vững chắc cho người lao động khi bị mất việc làm, giúp họ vượt qua được khó khăn và nhanh chóng ổn định cuộc sống, trở lại thị trường lao động.

Theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội báo cáo tổng kết Luật Việc làm 2013, số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp sau hơn 7 năm thực hiện luật việc làm đã gia tăng qua từng năm với trung bình mỗi năm tăng 14,3%.

Số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp đã gia tăng qua từng năm

Số đối tượng tham gia và được thụ hưởng các chế độ bảo hiểm thất nghiệp từ năm 2015 đến nay không ngừng gia tăng. Đã có 14,3 triệu người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp tính đến cuối năm 2022. Về mức độ bao phủ của Bảo hiểm thất nghiệp trên lực lượng lao động trong độ tuổi chiếm 31,18%. Sự gia tăng của đối tượng ma quỷ kéo theo số người hưởng cũng tăng theo.

Thế nhưng tình trạng trục lợi Quỹ bảo hiểm thất nghiệp thời gian gần đây diễn ra khá phức tạp và có chiều hướng tăng lên. Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết đại dịch covid 19 đã ảnh hưởng trực tiếp tới thị trường lao động năm 2020-2022. Do các các doanh nghiệp cắt giảm nhân sự, người lao động bị mất việc nên số người lao động đề nghị hưởng trợ cấp tăng cao.

Thế nhưng Bộ Lao động Thương binh và xã hội cho biết số người đăng ký bảo hiểm thất nghiệp những năm qua tăng đột biến vì lý do khó khăn về kinh tế. Ngoài ra còn có hiện tượng lợi dụng sự lỏng lẻo của một số quy định để trục lợi. Chẳng hạn như việc người lao động vừa có việc làm mới và vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp mà không khai báo tự động. Ngoài ra là tình trạng người lao động chủ động xin nghỉ việc để hưởng bảo hiểm thất nghiệp hoặc xuất hiện tình trạng người lao động di chuyển từ doanh nghiệp này sang doanh nghiệp khác, tuy nhiên họ lại quay về chỗ cũ chỉ sau một thời gian ngắn.

Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội cho biết tình trạng vi phạm chính sách phần lớn được phát hiện khi người lao động đến nộp hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp hoặc trong thời gian đang hưởng người lao động đến thông báo tình trạng việc làm hàng tháng. Trong khi đó có trường hợp lao động được đóng bảo hiểm xã hội nhưng vẫn hưởng bảo hiểm thất nghiệp mà không thông báo cho trung tâm dịch vụ việc làm.

Số người đăng ký bảo hiểm thất nghiệp những năm qua tăng đột biến vì lý do khó khăn về kinh tế

Chưa hết, còn có trường hợp người lao động tự nguyện để có đơn đề nghị xin được xem xét giải quyết, có trình hợp đồng lao động và xin hoàn trả tiền trợ cấp thất nghiệp vì thấy đã hưởng sai quy định.

Theo bà Vũ Thị Thanh Liễu, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Hà Nội, trục lợi bảo hiểm thất nghiệp xảy ra một phần là do luật chưa quy định về trách nhiệm của người sử dụng lao động khi thông báo ngay cho cơ quan lao động và cơ quan bảo hiểm về việc người lao động đã có việc làm. Ngoài ra, cũng chưa có quy định cụ thể về quản lý đối tượng thuộc diện tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Theo đại diện Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, có nhiều trường hợp lao động bị cơ quan bảo hiểm xã hội phát hiện sau khi đã được hưởng trợ cấp thất nghiệp hoặc trong quá trình giải quyết, chi trả trợ cấp hay chốt sổ bảo hiểm xã hội cho người lao động.

Do đó, việc giải quyết thu hồi trợ cấp thất nghiệp với người lao động thường mất nhiều thời gian và nguồn lực tồn tại qua nhiều năm và còn khó thực hiện.

Cần giải pháp đồng bộ

Nhiều giải pháp đã được đề xuất để ngăn chặn tình trạng trục lợi bảo hiểm thất nghiệp, trong đó có việc ứng dụng công nghệ thông tin khi triển khai chính sách bảo hiểm thất nghiệp là vô cùng cần thiết.

Theo TS. Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học, Lao động và Xã hội, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, luật phải có quyết định chỉ giải quyết hưởng bảo hiểm thất nghiệp cho những đối tượng người lao động bị buộc phải thôi việc do không bố trí được công việc nếu như đơn phương chấm dứt hợp đồng thì cần phải hạn chế.

Nhiều người lao động mong muốn tìm công việc ổn định và có thu nhập hơn bởi chính sách bảo hiểm thất nghiệp chỉ bù đắp một phần thu nhập của người lao động trong thời gian thất nghiệp mà không thể thay thế tiền lương.

Nhiều giải pháp đã được đề xuất để ngăn chặn tình trạng trục lợi bảo hiểm thất nghiệp

Bởi vậy bà Vũ Thị Thanh Liễu cho rằng điểm chủ chốt của bảo hiểm thất nghiệp là giúp cho người lao động bị mất việc sớm trở lại thị trường lao động. Do đó cần có thêm chính sách hỗ trợ đào tạo nghề cũng như tư vấn giới thiệu việc làm cho người lao động.

Theo ông Trần Tuấn Tú - Trưởng phòng Bảo hiểm thất nghiệp, Cục Việc làm, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Cục đã đẩy mạnh thông tin tuyên truyền về quyền và trách nhiệm của người lao động cũng như thúc đẩy công tác thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, tránh trùng hợp, trùng đóng trong thời gian qua để hạn chế tình trạng trục lợi bảo hiểm thất nghiệp. Bên cạnh đó, cũng đẩy mạnh công tác phối hợp với các cơ quan địa phương để phát hiện những trường hợp vi phạm để xử lý. Những hành vi vi phạm ở mức độ hành chính sẽ bị xử lý về hành chính, trong khi vi phạm hình sự sẽ bị xử hình sự.

Ngoài ra, cũng có đề xuất thêm một số quy định để quản lý hiệu quả và chặt chẽ chính sách, trong đó quy định về trách nhiệm thông báo của người dùng lao động xử lý đối với những trường hợp người sử dụng lao động không có khả năng thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo hiểm thất nghiệp, quản lý đối tượng. Ngoài ra, Bộ Lao động Thương binh và xã hội cũng đề xuất bổ sung một số trường hợp không được hưởng trợ cấp thất nghiệp như người đang được hưởng lương hưu, trợ cấp mất sức lao động hàng tháng, người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc/ hợp đồng lao động hay người lao động bị xử lý kỷ luật buộc phải thôi việc.