Cái khó của Việt Nam khi áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu

Không làm là từ bỏ quyền đánh thuế vì đây là luật chơi chung

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng thuế tối thiểu toàn cầu không phải là điều ước quốc tế, không phải là cam kết quốc tế và cũng không bắt buộc các nước phải thực hiện làm theo. Thế nhưng, dù không áp dụng thì Việt Nam vẫn phải chấp nhận việc các nước khác áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, có quyền thu thuế bổ sung đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam (nếu thuộc đối tượng áp dụng) mà hưởng mức thuế suất thực tế tại Việt Nam thấp hơn so với mức tối thiểu toàn cầu 15%, nhất là những đơn vị có vốn đầu tư nước ngoài.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết cần thiết phải đưa ra một văn bản luật nhằm tạo cơ sở pháp lý để doanh nghiệp đầu tư nước ngoài thuộc diện điều chỉnh của thuế tối thiểu toàn cầu có thể kê khai thuế thu nhập bổ sung tại Việt Nam, thay vì để các nhà đầu tư nước ngoài nộp khoản thuế đó tại nước mẹ, qua đó nhằm giữ quyền đánh thuế của Việt Nam khi các quốc gia xuất khẩu đầu tư sang Việt Nam sẽ thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu từ kỳ tính thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) năm 2024.

Thuế tối thiểu toàn cầu của OECD bắt đầu áp dụng từ kỳ tính thuế TNDN năm 2024

Hơn nữa, việc ban hành sớm Nghị quyết sẽ cho thấy rõ Việt Nam có quyết tâm như thế nào trong việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu kể từ năm 2024, qua đó, tạo được niềm tin cho các nhà đầu tư về môi trường pháp lý tại Việt Nam.

Thuế tối thiểu toàn cầu của OECD bắt đầu áp dụng từ kỳ tính thuế TNDN năm 2024, có những quy định đánh thuế bao gồm: Quy định lợi nhuận chịu thuế dưới mức tối thiểu (UTPR), Quy định tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IIR), Quy định thuế khấu trừ tại nguồn tối thiểu (STTR) và Thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT).

Sau khi đối chiếu với quy định của pháp luật về thuế TNDN tại Việt Nam, tờ trình của Chính phủ cho thấy Việt Nam cần phải thực hiện quy định tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IIR) và quy định thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT) từ năm 2024 để tập trung giành quyền đánh thuế, hạn chế việc chuyển số thuế sang các quốc gia khác, ngoài ra nhằm đảm bảo tính khả thi bởi đó là chính sách mới, chưa có quốc gia nào đã áp dụng và tham khảo tình hình triển khai áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu của các quốc gia trên toàn cầu.

Sau khi bàn về vấn đề này, các đại biểu đều nhất trí về việc áp dụng luật chơi này. Đại biểu Lê Trường Lưu, Đoàn ĐBQH tỉnh Thừa Thiên – Huế cho biết Việt Nam sẽ bị thiệt thòi và không giành được quyền đánh thuế nếu các nước khác đã áp dụng mà nước ta lại chưa nội luật hóa để áp dụng. Trong khi đó, việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu cũng sẽ góp phần chống chuyển giá, tăng thu ngân sách.

Thuế tối thiểu toàn cầu của OECD là một luật chơi mới

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Nguyễn Hữu Toàn, Đoàn ĐBQH tỉnh Lai Châu cũng nhấn mạnh rằng thuế tối thiểu toàn cầu của OECD là một luật chơi mới được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng dù chúng ta tham gia hay không tham gia áp dụng luật này. Việt Nam sẽ tự từ bỏ quyền đánh thuế, chủ quyền đánh thuế nếu không thực hiện theo.

Giải bài toán thu hút và giữ chân các nhà đầu tư lớn

Trong phần báo cáo Thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc áp dụng thuế TNDN bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh cho hay có khoảng 122 tập đoàn đầu tư nước ngoài nằm trong diện điều chỉnh. Theo đề nghị của Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách, cần khẩn trương ban hành nghị quyết về chính sách hỗ trợ bổ sung để giữ chân các nhà đầu tư cũ và tránh những hệ lụy lớn nếu những “đại bàng” này rút khỏi Việt Nam.

Các đại biểu cũng đặt ra câu hỏi về ảnh hưởng của chính sách mới này nếu những ưu đãi liên quan đến thuế trong thu hút đầu tư biến mất.

Theo Đại biểu Lê Trường Lưu, Đoàn ĐBQH tỉnh Thừa Thiên – Huế, khi áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, có 2 vấn đề đặt ra. Một là chính sách ưu đãi. Rõ ràng mức thu thuế bình quân với các quốc gia là ngang nhau và chính sách ưu đãi thuế của các nước sẽ giống nhau sau khi Quốc hội phê duyệt Nghị quyết này. Do đó, cần nghiên cứu thêm những chính sách ưu đãi khác để thu hút đầu tư vào Việt Nam. Theo đề nghị của đại biểu này, Chính phủ cần nghiên cứu cơ chế ưu đãi về thuê đất, đào tạo nhân lực cũng như những điều kiện về cơ sở hạ tầng.

Thứ hai là cần xem xét những xung đột về thuế khi các dự án đã được tính toán về ưu đãi đầu tư, được miễn giảm thuế khi thuế tối thiểu toàn cầu được áp dụng.

Bởi vậy, cần có giải pháp truyền thông, tuyên truyền, vận động để tránh những mâu thuẫn khi áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Nguyễn Hữu Toàn, nước ta trước đó đã áp dụng nhiều chính sách ưu đãi và nhiều hình thức để thu hút đầu tư, trong đó có chính sách ưu đãi về thuế và các chính sách dựa vào thuế cũng khá nhiều. Về cơ bản, những ưu đãi về thuế trong thu hút đầu tư sẽ không còn nữa nếu áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu.

Làm thế nào để giữ chân nhà đầu tư đã đến, đã đầu tư và đã triển khai dự án tại Việt Nam nếu áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu?

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn đã nêu bài toán về việc làm thế nào để giữ chân nhà đầu tư đã đến, đã đầu tư và đã triển khai dự án tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, các tập đoàn trong nước cũng chịu tác động từ việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu. Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết, sẽ có khoảng 6 tập đoàn trong nước nằm trong diện điều chỉnh của Nghị quyết và dự kiến số thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung (IIR) có thể thu từ các khoản đầu tư ra nước ngoài của những công ty này là 73 tỷ đồng (nếu các quốc gia nhận đầu tư không áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu).

Thế nhưng, theo quy định về thuế tối thiểu toàn cầu toàn cầu thì các tập đoàn này sẽ phải nộp thuế TNDN bổ sung tối thiểu nội địa để tránh việc các nước thứ 3 sẽ được quyền thu khoản thuế này của Việt Nam từ năm 2025 ngay cả khi phần thu nhập trong nước của những tập đoàn này đang có thuế suất thực tế dưới 15%. Điều này sẽ tác động không nhỏ đến các tập đoàn trong nước.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết: "Báo cáo đánh giá tác động của Chính phủ hiện còn chưa đánh giá hết những tác động này, bao gồm cả khả năng số tập đoàn trong nước bị ảnh hưởng sẽ thay đổi hằng năm và có thể là nhiều hơn số lượng đang dự kiến. Vì vậy, Chính phủ cần tính đến các tác động này để chuẩn bị phương án, quan điểm xử lý phù hợp".