Năm 2023, người lao động trong trường hợp nào sẽ được nhận tiền thay cho đóng BHXH?

Theo như quy định tại khoản 1 Điều 168 Bộ luật Lao động năm 2019, người sử dụng lao động, người lao động phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp nếu thuộc đối tượng tham gia.

Còn theo khoản 3 Điều 168 Bộ luật Lao động năm 2019, trường hợp người lao động không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp người sử dụng lao động có trách nhiệm chi trả thêm cùng lúc với kỳ trả lương một khoản tiền cho người lao động, mức chi trả này tương đương với mức người sử dụng lao động đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động đúng theo quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp.

Người sử dụng lao động, người lao động phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp nếu thuộc đối tượng tham gia. Ảnh minh họa

Chính vì thế, những người lao động không nằm trong nhóm đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ được doanh nghiệp thanh toán thêm một khoản tiền tương đương với số tiền mà doanh nghiệp phải đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động.

Cụ thể, căn cứ theo khoản 4 Điều 4 Quyết định 595/QĐ-BHXH 2017, những người lao động được nhận tiền thay cho việc đóng BHXH bao gồm:

(1) Người giúp việc gia đình.

(2) Người lao động đi làm nhưng đang hưởng lương hưu hằng tháng.

(3) Người lao động đi làm nhưng đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo chế độ sinh hoạt phí đối với cán bộ cấp xã tại Nghị định 09/1998/NĐ-CP.

(4) Người lao động đang hưởng trợ cấp mất sức lao động hằng tháng.

(5) Người lao động đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo quy định tại Quyết định 91/2000/QĐ-TTg và Quyết định 613/QĐ-TTg năm 2010.

(6) Người lao động là Quân nhân, Công an nhân dân, người làm công tác cơ yếu đang hưởng chế độ trợ cấp hằng tháng theo Quyết định 142/2008/QĐ-TTg, Quyết định 38/2010/QĐ-TTg, Quyết định 53/2010/QĐ-TTg, Quyết định 62/2011/QĐ-TTg.

Những người lao động không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ được doanh nghiệp trả thêm tiền để thay thế cho việc đóng bảo hiểm xã hội. Ảnh minh họa

Nếu không thuộc các trường hợp trên nhưng thỏa thuận nhận tiền thay cho việc đóng bảo hiểm, cả người lao động cùng với người sử dụng lao động đều sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động. Theo Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP có quy định mức phạt như sau:

Người lao động: Bị phạt 500.000 đến 1 triệu đồng.

Người sử dụng lao động: Bị phạt tiền từ 12% - 15% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng, nhưng mức tối đa không quá 75 triệu đồng.

Số tiền được nhận thay cho việc đóng BHXH của người lao động là bao nhiêu?

Như đã nói ở trên, những người lao động không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ được doanh nghiệp trả thêm tiền để thay thế cho việc đóng bảo hiểm xã hội. Theo đó, số tiền mà người lao động được nhận sẽ được tính bằng số tiền đóng các loại bảo hiểm bắt buộc mà doanh nghiệp đáng lẽ ra phải đóng.

Theo như Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017 đã hướng dẫn rõ ràng rằng, người sử dụng lao động hàng tháng sẽ phải trích đóng bảo hiểm bằng các tỷ lệ nhất định, có thể là 21,5% hoặc 21,3% của tiền lương để làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Trong đó, mức dành cho hưu trí và tử tuất là 14%; ốm đau và thai sản là 3%; tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp là 0,5% hoặc 0,3%. Ngoài ra, mức dành cho bảo hiểm thất nghiệp là 1% và bảo hiểm y tế là 3%.

Đặc biệt, đối với bảo hiểm dành cho tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, những doanh nghiệp có đủ điều kiện để đóng quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp với mức thấp hơn; đồng thời được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chấp thuận sẽ được đóng mức 0,3%, dựa theo điểm b khoản 1 Điều 4, Điều 5 Nghị định 58/2020/NĐ-CP). Còn lại, các doanh nghiệp đều phải đóng 0,5%.

Người sử dụng lao động hàng tháng sẽ phải trích đóng bảo hiểm bằng các tỷ lệ nhất định, 21,5% hoặc 21,3% của tiền lương để làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Ảnh minh họa

Trong đó, theo như khoản 26 Điều 1 Thông tư 06/2021/TT-BLĐTBXH, tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của người lao động bao gồm:

Mức lương theo công việc hoặc chức danh.

Các khoản phụ cấp lương bù đắp về điều kiện lao động, độ phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương trong hợp đồng chưa được tính đến hoặc có tính nhưng chưa đầy đủ.

Các khoản bổ sung xác định được mức tiền cụ thể và được chi trả thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương.

Chính vì thế, nếu người lao động không thuộc đối tượng đóng bảo hiểm bắt buộc để doanh nghiệp tiến hành đóng bảo hiểm xã hội, họ sẽ nhận về số tiền như sau:

Số tiền thay cho đóng BHXH = 21,5% hoặc 21,3% x Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH

Để hiểu hơn về vấn đề này, có thể lấy một ví dụ như sau:

Ông A sau khi đã nghỉ hưu vẫn tiếp tục làm việc tại công ty X. Mức lương theo công việc ở trong hợp đồng là 8 triệu đồng một tháng.

Mỗi tháng, công ty X ngoài việc chi trả đầy đủ 8 triệu đồng tiền lương cho ông A thì còn phải trả thêm một số tiền khác, tương đương với mức tiền đóng bảo hiểm y tế. Số tiền mà công ty X trả thêm cho ông A được tính như sau: 21,5% x 8 triệu đồng = 1,72 triệu đồng

Như vậy, tổng tiền mà ông A được nhận mỗi tháng sẽ là 8 triệu đồng cộng thêm 1,72 triệu đồng tiền đóng thay bảo hiểm xã hội, số tiền cuối cùng nhận về là 9,72 triệu đồng.