Đẩy mạnh phát triển công nghiệp theo hướng bền vững

Việc phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài (FDI) là nguy cơ khiến cho nền kinh tế mất tự chủ, nội lực trở nên suy yếu. Để có thể giữ vững nhịp độ tăng trưởng, các địa phương cần sớm có giải pháp phát huy nội lực và tăng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng.

Đầu tư trực tiếp từ nước ngoài “bứt phá”

Dù chịu ảnh hưởng tác động của suy thoái kinh tế thế giới, khó khăn trong nước tuy nhiên những năm qua, có nhiều tỉnh/thành phố vẫn thu hút được lượng vốn đầu tư lớn để phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó thì vốn FDI luôn chiếm được ưu thế, đem đến tiền đề quan trọng để các địa phương có sự tăng trưởng mạnh mẽ.

Có thể thấy, đầu tư trực tiếp từ nước ngoài (FDI) là ngoại lực quan trọng, góp phần giải quyết đi thiếu hụt về vốn trong quá trình phát triển sản xuất, kinh doanh từ đó giúp doanh nghiệp trong nước đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực quản lý. Song song với đó là giải quyết việc làm cho người dân lao động, tăng thu ngân sách. Và nguồn vốn này đã trở thành cú huých thúc đẩy tăng trưởng, hội nhập quốc tế.

Vào cuối những năm 1980, thời điểm Việt Nam bắt đầu mở cửa tiếp nhận dòng vốn FDI, các địa phương ở khu vực Đông Nam Bộ như Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Bình Dương đã nhanh chóng nắm bắt, mời gọi các tập đoàn, doanh nghiệp nước ngoài đến tìm cơ hội đầu tư.

Và trải qua quá trình phát triển, Đông Nam Bộ đã trở thành khu vực dẫn đầu cả nước về việc thu hút vốn FDI, hình thành tứ giác phát triển kinh tế của khu vực phía Nam bao gồm TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu.

Để có thể giữ vững nhịp độ tăng trưởng, các địa phương cần sớm có giải pháp phát huy nội lực và tăng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng. Nguồn ảnh: Internet

Đồng Nai được xem là cái nôi của ngành công nghiệp Việt Nam. Ghi nhận, từ năm 1963, Khu kỹ nghệ Biên Hòa - hiện nay là Khu công nghiệp Biên Hòa 1 được thành lập và là khu công nghiệp đầu tiên của miền Nam. Cho đến thời điểm hiện tại, Đồng Nai đã thu hút được 46 quốc gia, vùng lãnh thổ hoạt động đầu tư với 1.589 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đầu tư ghi nhận 33,87 tỷ USD.

Có một số dự án FDI có quy mô khá lớn như Tập đoàn Hyosung (Hàn Quốc) với 2,2 tỷ USD, SMC Manufacturing (Nhật Bản) với 670 triệu USD, Nestlé (Thụy Sĩ) với 618 triệu USD, Bosch (Đức) với 530 triệu USD,... Và qua quá trình hoạt động, các dự án đã liên tục mở, nâng quy mô, tăng vốn đầu tư, nâng công suất so với thời điểm đăng ký ban đầu.

Còn Bình Dương cũng là bến đỗ lý tưởng của nhiều nhà đầu tư. Ông Phạm Trọng Nhân - Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư cho biết, đến hiện tại tỉnh đã thu hút được 1.185 dự án FDI từ 65 quốc gia, vùng lãnh thổ với tổng vốn đăng ký hơn 40,2 tỷ USD. Và Bình Dương đang đứng thứ 2 cả nước về việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài, chỉ xếp sau TP. Hồ Chí Minh.

Đối với phía bắc, các tỉnh/thành phố như Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Hải Phòng, Hải Dương, Vĩnh Phúc, Hưng Yên,... đều là những cái tên tiêu biểu thành công trong việc thu hút FDI. Ghi nhận, vào ngày 11/10/2023, ở Khu Công nghiệp Yên Phong II-C (Bắc Ninh), nhà máy lớn nhất thế giới của Tập đoàn Amkor với tổng vốn đầu tư 1,6 tỷ USD (giai đoạn 1 là 520 triệu USD) đã chính thức đi vào hoạt động. Điều này hứa hẹn sẽ đưa Bắc Ninh trở thành cứ điểm quan trọng về lĩnh vực bán dẫn, sản xuất chip gắn liền với công nghệ ở trên nền tảng thông minh.

Trong nhiều năm qua, Bắc Ninh luôn duy trì được vị trí top 10 tỉnh/thành phố của cả nước thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Trên địa bàn tỉnh, hiện nay còn hơn 1000 dự án FDI từ 40 quốc gia, vùng lãnh thổ vẫn còn có hiệu lực, tổng vốn đầu tư sau điều chỉnh ghi nhận đạt mức hơn 24,6 tỷ USD.

Và các dự án FDI chủ yếu của Nhật Bản, Hàn Quốc đều tập trung vào ngành công nghiệp chế biến, chế tạo (phần lớn là công nghiệp điện tử). Ông Choi Joo Ho - Tổng Giám đốc Tổ hợp Samsung Việt Nam cho biết: “Sau thời gian 15 năm đầu tư liên tục, cho đến cuối năm 2022, lũy kế đầu tư của Samsung vượt mức 20 tỷ USD. Ngoài ra, Samsung cũng xây dựng Trung tâm Nghiên cứu và phát triển tại Hà Nội với quy mô 220 triệu USD. Hiện tại, tập đoàn vẫn liên tục đầu tư bổ sung với quy mô khoảng 1 tỷ USD mỗi năm”.

Nguồn ảnh: Internet

Tháo gỡ những “điểm nghẽn”

Có thể thấy, trong bối cảnh suy giảm kinh tế toàn cầu thì Việt Nam là điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Theo như số liệu từ Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho thấy, lũy kế tính đến ngày 20/10/2023, cả nước ghi nhận 38.622 dự án đang còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký hơn 460 tỷ USD. Còn vốn thực hiện lũy kế của các dự án đầu tư nước ngoài ước đạt mức gần 292 tỷ USD, mức này bằng 63,5% tổng vốn đầu tư đăng ký còn hiệu lực.

Mặc dù là thỏi nam châm hút dòng vốn FDI tuy nhiên trong thời gian qua, hoạt động thu hút vốn đầu tư nước ngoài ở các địa phương vẫn còn những hạn chế và bất cập. Bà Dương Thị Xuân Nương - Phó Trưởng ban Quản lý các khu công nghiệp tỉnh Đồng Nai cho biết, chất lượng các dự án FDI ở các địa phương vẫn còn non, chưa thu hút được nhiều dự án công nghệ sạch, công nghệ cao, hiện đại từ các tập đoàn lớn.

Cũng theo đó, số dự án có công nghiệp hiện đại, tiên tiến vẫn còn thấp, không có sự nổi trội so với doanh nghiệp trong nước. Và mối liên kết giữa doanh nghiệp đầu tư nước ngoài đối với khu vực trong nước là chưa thực sự tương xứng so với tiềm năng, nhu cầu của cả hai bên.

Xét về giá trị gia tăng trên diện tích đất công nghiệp, so sánh với các tỉnh công nghiệp đứng đầu của cả nước thì giá trị tăng thêm ngành công nghiệp trên diện tích đất công nghiệp của Đồng Nai vẫn còn ở mức thấp, ghi nhận chỉ đạt 18 tỷ đồng/ha. Trong khi đó, trung bình các tỉnh công nghiệp ghi nhận 22 tỷ đồng/ha, Thành phố Hồ Chí Minh 43 tỷ đồng/ha; Thái Nguyên, Bắc Giang, Bắc Ninh từ 22 đến 31 tỷ đồng/ha. Như thế, dù là tỉnh đầu tiên trên cả nước phát triển công nghiệp tuy nhiên hiệu quả đầu tư công nghiệp của Đồng Nai hiện tại đang thấp hơn các địa phương phát triển công nghiệp khác.

So với các địa phương phát triển công nghiệp khác thì hiệu quả đầu tư công nghiệp của Đồng Nai đang thấp hơn dù là tỉnh đầu tiên trên cả nước phát triển công nghiệp. Lý do là bởi Đồng Nai phát triển công nghiệp hỗn hợp, chưa thu hút được các doanh nghiệp công nghệ cao cùng các dự án chủ yếu sử dụng lao động phổ thông đơn giản. Hiện tại, toàn tỉnh có khoảng 1,2 triệu lao động trong các nhà máy, riêng khu công nghiệp ghi nhận khoảng 589 nghìn lao động. Trong đó, tỷ lệ lao động ngoại tỉnh ghi nhận chiếm hơn 50% dẫn đến nhu cầu nhà ở tăng cao, trong khi cơ sở vật chất cho đến công trình tiện ích phục vụ người lao động chưa đáp ứng kịp với nhu cầu.

Trong bối cảnh suy giảm kinh tế toàn cầu thì Việt Nam là điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Nguồn ảnh: Internet

Hiện nay, ở nhiều tỉnh công nghiệp, quỹ đất công nghiệp còn lại sẵn sàng cho nhà đầu tư không còn nhiều bởi vướng bồi thường giải tỏa. Và thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư dự án kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp, lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án phức tạp, kéo dài, chưa thể đáp ứng kịp nhu cầu thuê đất của nhà đầu tư, chưa có hành lang pháp lý về việc liên kết phát triển vùng,...

Chính vì thế, sự phối hợp giữa các địa phương trong vùng, liên kết vùng thiếu đi sự đồng bộ, khoa học làm ảnh hưởng đến việc phát huy thế mạnh của từng vùng trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế phát triển bền vững.

Có nhiều địa phương phản ánh, cơ chế chính sách trong quản lý và phát triển khu công nghiệp, cụm công nghiệp ở nước ta hiện nay chưa thực sự hoàn thiện, thiếu sự đột phá để thích ứng với yêu cầu phát triển. Chi tiết, tính pháp lý về quy định khung đối với khu công nghiệp và cụm công nghiệp chưa mạnh.

Và khung pháp lý điều chỉnh hoạt động khu, cụm công nghiệp chỉ dừng lại ở cấp nghị định. Ở các nghị định về khu, cụm công nghiệp có đôi khi vẫn có những quy định trong quy hoạch đầu tư, xây dựng,... khác biệt so với luật, nghị định, thông tư hướng dẫn thực hiện các luật liên ngành nên không điều chỉnh được.

Chính điều này đã gây khó khăn trong quá trình thực thi chính khách về khu công nghiệp, đặc biệt là việc phát triển mô hình mới. Cùng với đó, chính sách ưu đãi đầu tư đối với khu, cụm công nghiệp chưa thực sự đồng bộ, còn phức tạp và chồng chéo, thiếu tính ổn định, khó có thể dự đoán. Và thực trạng nêu trên đã gây ảnh hưởng tâm lý của các nhà đầu tư về sự ổn định của môi trường đầu tư, tính công bằng và minh bạch của chính sách.

Theo đó, để tiếp tục đồng hành cùng các doanh nghiệp, tạo ra sức hút mới trong hoạt động thu hút đầu tư, trong thời gian tới cơ quan chức năng cần chú trọng rà soát vướng mắc, khó khăn để từ đó có giải pháp tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp. Cùng với đó là tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh, hình thành nên những động lực mới để thúc đẩy tăng trưởng; cơ cấu, nâng cao chất lượng của ngành công nghiệp thông qua việc xây dựng, triển khai thực hiện bộ tiêu chí thu hút đầu tư nước ngoài thật phù hợp. Song song là lắng nghe ý kiến phản ánh, kiến nghị của địa phương để sớm giải quyết được tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo ở các văn bản quy phạm pháp luật.