Một thập kỷ phát triển đầy khó khăn của ngành bảo hiểm

Chu kỳ 10 năm của ngành bảo hiểm

Trên thực tế, năm 2023 không phải năm đầu tiên ngành bảo hiểm suy thoái. Nhưng nếu nhìn lại chặng đường 10 năm phát triển, có thể thấy thị trường bảo hiểm đã trải qua một cuộc khủng hoảng vì suy thoái kinh tế năm 2013. Nguyên nhân và mức độ thiệt hại mỗi giai đoạn là khác nhau, nhưng cả hai cuộc suy thoái đều khiến các doanh nghiệp nhận được bài học đắt giá.

Doanh nghiệp bảo hiểm đã trải qua 2 cuộc suy thoái

Năm 2023, kinh tế - xã hội gặp nhiều khó khăn, thách thức. Có thể thấy, hàng tồn kho lên mức cao, tín dụng tăng trưởng chậm, nền kinh tế khó hấp thụ vốn. Sau thời gian cầm cự năm 2012, nhiều doanh nghiệp đã cạn lực khi bước sang năm 2013, dẫn tới tình trạng hoạt động cầm chừng, thậm chí rời thị trường.

Số lượng doanh nghiệp dừng hoạt động lên tới hàng nghìn mỗi tháng, số thành lập mới dù nhỉnh hơn nhưng quy mô tài sản, nguồn vốn, năng lực sản xuất kinh doanh lại thấp.

Tình trạng này ảnh hưởng tới nhu cầu bảo hiểm phi nhân thọ cho các tài sản gia tăng do xây dựng mới, mở rộng sản xuất - kinh doanh bị giảm đáng kể. Nhiều doanh nghiệp có nhu cầu bảo hiểm nhưng không đủ tài chính đóng phí, không vay được ngân hàng để thanh toán…

Theo thống kê của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam (IAV), năm 2013, tổng doanh thu bảo hiểm trên thị trường ước đạt 47.010 tỷ đồng, tăng trưởng 14%. Cụ thể, lĩnh vực nhân thọ ước đạt 22.650 tỷ đồng, tăng 23%; Lĩnh vực phi nhân thọ ước đạt 24.360 tỷ đồng, tăng 7%; Đầu tư nền kinh tế quốc dân đạt 105.340 tỷ đồng, trưởng 17,6%.

Dù thời điểm đó đã tăng 7% nhưng năm 2013 được đánh giá là có mức tăng trưởng thấp nhất khối phi nhân thọ kể từ năm 1993. Ngược lại, với khối nhân thọ, 2013 là năm tăng trưởng đột biến khi người dân có tiền tham gia bảo hiểm nhân thọ vừa tích lũy, sinh lời, vừa bảo vệ được rủi ro bất ngờ… Trong bối cảnh suy thoái kinh tế, các kênh đầu tư như bất động sản, chứng khoán, tiền gửi ngân hàng, vàng, ngoại tệ… đều kém hấp dẫn.

10 năm sau, tức năm 2023 một lần nữa làn sóng suy thoái tác động lên toàn bộ các doanh nghiệp. Nhưng lần này với mức độ ảnh hưởng nặng hơn, ngành bảo hiểm còn hứng chịu “cơn bão” khủng hoảng truyền thông.

Theo thống kê sơ bộ của Bộ Tài chính, tính tới hết tháng 11/2023, tổng doanh thu phí toàn thị trường bảo hiểm là 203.845 tỷ đồng. Trong đó, doanh thu phí bảo hiểm lĩnh vực phi nhân thọ ước đạt 63.807 tỷ đồng, tăng 2%; Doanh thu phí bảo hiểm lĩnh vực nhân thọ ước đạt 140.038 tỷ đồng, giảm 11,6% so với cùng kỳ 2022.

So sánh với cuộc suy thoái năm 2013, lần này khối nhân thọ chịu hậu quả nặng nề hơn, doanh thu phí bảo hiểm khai thác mới tính đến hết tháng 11/2023 của khối này ước giảm 40%, theo thống kê sơ bộ của các công ty bảo hiểm.

Bảo hiểm nhân thọ năm 2023 chịu ảnh hưởng nặng nhất

Song, dù phải trải qua những khó khăn chưa từng có nhưng ngành bảo hiểm vẫn ghi nhận một số “điểm sáng”. Cụ thể, đầu tư trở lại nền kinh tế ước đạt 757.652 tỷ đồng, tăng gần 135 so với cùng kỳ 2022; Chi trả quyền lợi bảo hiểm ước đạt 79.500 tỷ đồng, tăng gần 30% cùng kỳ…

Quy mô thị trường bảo hiểm Việt Nam hiện nay lớn mạnh hơn 10 năm trước rất nhiều, doanh thu toàn thị trường tăng gấp 4 lần. Trong đó, doanh thu bảo hiểm nhân thọ tăng gấp 6 lần; Doanh thu bảo hiểm phi nhân thọ tăng gấp 2,6 lần.

Có thể thấy, sau một thập kỷ, ngành bảo hiểm đã đạt nhiều thành tựu. Do vậy, khi thị trường lớn hơn sẽ phải nhận nhiều rủi ro và khó khăn hơn là điều dễ hiểu.

Tái cấu trúc và tăng cường quản trị rủi ro

Các chuyên gia kinh tế dự báo, nền kinh tế - xã hội trên thế giới và Việt Nam trong năm 2024 sẽ tiếp tục khó khăn. Sự phục hồi của nền kinh tế và nhu cầu sống của người dân vẫn khó được cải thiện. Những thách thức này khá lớn đối với sự tăng trưởng của ngành bảo hiểm.

Dưới góc nhìn tích cực, trước bối cảnh như vậy sẽ giúp nâng cao tính cạnh tranh, các doanh nghiệp bảo hiểm sẽ phải phát triển nhanh hơn cả về chiều sâu (chất lượng sản phẩm, dịch vụ, trải nghiệm khách hàng…) lẫn chiều rộng (mở rộng quy mô thị trường, tệp khách hàng…) để khẳng định vị thế.

Lễ kỷ niệm ngày thị trường bảo hiểm Việt Nam

Điều này có thể thúc đẩy quá trình tái cấu trúc theo cách tự nhiên, theo quy luật thị trường, từ đó thị trường có thể phát triển lành mạnh và hiệu quả hơn.

Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) - Ông Ngô Việt Trung nhấn mạnh, thị trường bảo hiểm đã trải qua giai đoạn khó khăn nhất, hiện cần thời gian để chuyển biến theo hướng tăng chiều sâu và chất lượng, đóng góp hơn nữa cho sự phát triển của kinh tế - xã hội đất nước.

“Thời gian tới, Bộ Tài chính hướng tới quản lý, giám sát các doanh nghiệp bảo hiểm trên cơ sở rủi ro thông qua việc kiểm tra chỉ tiêu an toàn vốn, phân loại, đánh giá doanh nghiệp, quản trị rủi ro, cập nhật và hoàn thiện hệ thống giám sát và cảnh báo sớm. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh công tác quản lý, giám sát, thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm pháp luật để tăng tính răn đe, thượng tôn pháp luật” - Ông Trung nói.

Dưới góc nhìn quản trị, các doanh nghiệp bảo hiểm cần cẩn trọng hơn khi xác định thế mạnh thực sự của mình để chọn ra chiến lược phát triển một cách cân bằng giữa sự hiệu quả, bền vững với tăng trưởng doanh thu, thị phần.

Yếu tố quan trọng nhất trong cuộc tái cơ cấu lần này là việc các công ty bảo hiểm tăng cường công tác quản trị doanh nghiệp, quản trị rủi ro, đảm bảo hệ thống an toàn, bền vững. Sự thay đổi này sẽ là cơ sở để các doanh nghiệp xây dựng chiến lược kinh doanh cũng như đầu tư cho phù hợp.

Theo giới chuyên gia, việc khai thác mới bảo hiểm thời gian qua khá khó khăn so với trước đây, dẫn tới nhiều địa lý/tư vấn viên bảo hiểm rời bỏ thị trường. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội với những ai chủ động nâng cao chất lượng bản thân và tìm hướng đi mới để vượt qua giai đoạn khó khăn, để tạo nền tảng bùng nổ khi thị trường khôi phục trở lại.