Nạn "bùng nợ" tăng mạnh, xóa sổ tín dụng đen bằng cách nào?

Diễn biến phức tạp của tín dụng đen

Theo đại diện Ngân hàng Nhà nước chia sẻ trong buổi hội thảo “Xóa xổ tín dụng đen - bằng cách nào?”, do báo Tuổi Trẻ tổ chức sáng ngày 30/11, dư nợ tín dụng tiêu dùng của các công ty tài chính đang giảm đáng kể, khoảng 40% so với cuối năm 2022. Tổng dư nợ cho vay của các công ty tài chính tính đến cuối tháng 9 chỉ còn 134.000 tỉ đồng. Mặt khác, nợ xấu vay tiêu dùng tăng 10-15% khiến các công ty tài chính không dám cho vay.

Bên cạnh việc chịu tác động bởi khó khăn của nền kinh tế, thu nhập của người lao động sụt giảm, lý do khiến dư nợ vay tiêu dùng của các công ty tài chính giảm trầm trọng là do nạn bùng nợ.

Hội thảo “Xóa xổ tín dụng đen - bằng cách nào?"

Trên mạng xã hội từ đầu năm tới nay, đã có hàng trăm hội nhóm với vài trăm nghìn thành viên đã hướng dẫn nhau cách vay rồi bùng nợ. Theo công ty FE Credit, việc thu hồi nợ rất khó khăn, thậm chí có trường hợp khách vay không trả nợ mà còn hành hung lại nhân viên của công ty.

Theo Thượng tá Lê Vinh Tùng - Phó Phòng trọng án Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) thông tin về công tác đấu tranh tội phạm tín dụng đen, diễn biến đang rất phức tạp. Tội phạm liên quan tín dụng đen thể hiện rõ ở 3 phương thức: Truyền thống, truyền thống - công nghệ và công nghệ hoàn toàn mới. Trong đó, tuy hội tội phạm tín dụng đen truyền thống kiềm chế, song vẫn hoạt động lưu thông hoặc núp bóng cơ sở kinh doanh để nhắm tới một bộ phận người dân, thanh thiếu niên gặp khó khăn tại vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa để mời cho vay.

Dùng các thủ đoạn thành lập cơ sở kinh doanh cầm đồ hoặc biến tướng, doanh nghiệp kinh doanh tài chính, tội phạm tín dụng đen truyền thống kết hợp công nghệ dùng website, mạng xã hội, ứng dụng quản lý cầm đồ hay ứng dụng cho vay nhằm quảng cáo và tiếp cận người vay.

Đáng chú ý, cơ quan chức năng gần đây đã phát hiện thủ đoạn những đối tượng thành lập doanh nghiệp (doanh nghiệp, công ty tài chính, công ty luật) mua lại những khoản nợ khó đòi, nợ xấu rồi gọi điện và nhắn tin đe dọa cưỡng đoạt tài sản.

Thượng tá Lê Vinh Tùng - Phó Phòng trọng án Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an)

Còn phương thức dùng công nghệ mới hoàn toàn, tội phạm tín dụng đen có thủ đoạn dùng mạng xã hội hay tạo các ứng dụng giả nhái của ngân hàng, tổ chức tín dụng để dễ dàng mời chào, dụ dỗ vay tiền và yêu cầu cung cấp các thông tin cá nhân. Sau đó, dùng để nhắn tin, đe dọa và đòi nợ. Các đối tượng lừa đảo thậm chí còn đề nghị người vay tiền đặt cọc rồi chiếm đoạt.

Thượng tá Lê Vinh Tùng cho biết, trong năm qua, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã thực hiện Chỉ thị số 12 của Thủ tướng về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen, khởi tố 538 vụ án/944 bị can; xử phạt hành chính 305 vụ/396 đối tượng. Trong đó, khởi tố 485 vụ/772 bị can về tội cho vay lãi nặng về giao dịch dân sự, 17 vụ/108 bị can về tội Cưỡng đoạt tài sản, 27 vụ/35 bị can về tội cố ý gây thương tích…

Nếu tính tổng 4 năm làm theo Chỉ thị 12 (2019-2022), cơ quan công an đã phát hiện 3.772 vụ/6.810 đối tượng hoạt động tín dụng đen; khởi tố 2.113 vụ án/4.343 bị can có liên quan đến tín dụng đen.

Cục Cảnh sát hình sự cũng đã vào cuộc, phối hợp với nhiều địa phương nhằm xử lý những tội phạm với phương thức thủ đoạn mới, hoạt động núp bóng doanh nghiệp có đan xen nhiều địa bàn, lĩnh vực. Đặc biệt là các vụ cưỡng đoạt tài sản tại TP HCM, Tiền Giang, Hà Nội… Trong đó, Cục Cảnh sát hình sự đã triệt phá được 2 chuyên án các đối tượng hoạt động tín dụng đen bằng công nghệ cao.

Cơ quan Công an khi đấu tranh tội phạm tín dụng đen còn phát hiện các đối tượng người ngoại quốc tới Việt Nam để tạo lập, thu mua và thuê người đứng tên doanh nghiệp có thể cầm đồ, tư vấn, kinh doanh tài chính và tuyển dụng nhân viên nhằm sử dụng các website, ứng dụng cho vay lãi nặng với lãi suất vượt 1000%/năm.

Xóa sổ bằng cách nào?

TS Lê Thị Hoàng Thanh - Phó vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự kinh tế (Bộ Tư pháp) đã đề xuất xây dựng khung khổ pháp lý để nâng cao nghĩa vụ của người đi vay với các tổ chức tín dụng và có những giải pháp chặt chẽ, hữu hiệu đảm bảo bên đi vay thực hiện đúng nghĩa vụ, không chây ỳ. Qua đó, giúp thị trường tài chính tiêu dùng phát triển bền vững và lành mạnh.

Xóa sổ tín dụng đen bằng cách nào?

Cụ thể, cần phải có quy định giới hạn mức trần lãi suất cho vay và giới hạn những loại phí quản lý khoản vay nhằm cân bằng quyền lợi chính đáng giữa bên vay và bên cho vay. Tham khảo kinh nghiệm ở các nước như tại Ấn Độ, lãi vay tiêu dùng lao động khoảng 12-48%/năm; trần lãi suất vay tiêu dùng tại Nhật Bản là 20%/năm, Trung Quốc áp dụng từ 10-40%/năm, tại mỹ là 30-70%; tại Mỹ chỉ 8-36%/năm.

Trong khi đó, Thượng tá Lê Vinh Tùng - Phó Phòng trọng án Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) cho biết Cục sẽ tiếp tục tham mưu cho Bộ Công an chỉ đạo các đơn vị, địa phương triển khai tăng cường công tác phòng ngừa nghiệp vụ, sớm phát hiện, xác minh, khởi tố, điều tra, truy xét tội phạm về tín dụng đen.

Ngoài ra, ông Tùng cũng đề xuất Ngân hàng Nhà nước tham mưu cơ quan có thẩm quyền ban hành, sửa đổi, bổ sung những văn bản pháp luật trong các lĩnh vực của ngành ngân hàng dễ bị lợi dụng để hoạt động tín dụng đen. Đơn cử như vay ngân hàng, vay trực tuyến, ví điện tử, đầu tư, trung gian thanh toán, kinh doanh dịch vụ tài chính…

Theo ông, Cấp có thẩm quyền cũng nên cân nhắc sửa đổi những quy định của Điều 201 Bộ Luật Hình sự (tội Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự) theo hướng tăng nặng hình phạt ứng với số tiền thu lời bất chính.