Nhiều công ty thành lập chỉ vì mục đích huy động trái phiếu

Theo ông Trần Lê Minh - Tổng giám đốc VIS Rating chia sẻ tại hội thảo cập nhật các biến động trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, kể từ tháng 7, quy mô của thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã bắt đầu ổn định. Thị trường có thể bước sang chu kỳ mới, thế nhưng chất lượng trái phiếu phát hành mới cần phải được xem xét kỹ lưỡng, nhất là những doanh nghiệp được thành lập chỉ với mục đích huy động vốn.

Trong 5 năm gần đây, tỷ trọng SPE/ tổng số trái phiếu phát hành đang ghi nhận ở mức cao nhất là 35%. Theo ông Minh giải thích về SPE, các doanh nghiệp này có điểm chung là không hoạt động thực để trả nợ khoản vay trái phiếu. Trong nhóm bất động sản, hình thức này đặc biệt phổ biến. Dựa trên số liệu của VIS Ratings, có 54% SPE gặp vấn đề trong trả nợ. Một dấu hiệu dễ thấy nhất là có ⅓ doanh nghiệp thuộc nhóm này không có trang tin điện tử, cho thấy sự thiếu minh bạch thông tin. Mặt khác, phần lớn bên mua lại trái phiếu của nhóm SPE là nhà đầu tư cá nhân.

Nhiều doanh nghiệp được thành lập chỉ vì huy động vốn

Ông Minh lấy ví dụ điển hình về SPE là CTCP Vinam Land, thành lập 25/5/2018 với số vốn điều lệ là 3,6 tỷ đồng. Vào ngày 9/4/2023, công ty đổi tên thành CTCP Vinam Land, cấp tập tăng vốn điều lệ lên 490 tỷ đồng. Đến tháng 5 thì tiếp tục tăng vốn lên 520 tỷ đồng. Vào ngày 23/6, công ty thành công phát hành riêng lẻ lô trái phiếu 1.500 tỷ đồng, cao hơn gấp 3 lần số vốn điều lệ. Lãi suất hỗn hợp với kỳ đầu rất cao so với mặt bằng, 14%/năm.

Ông Minh cho biết rủi ro từ nhóm SPE cần đặc biệt lưu ý dù thị trường có thể kết thúc điều chỉnh, chuyển sang chu kỳ mới. Ông Minh nhắc tới chu kỳ mới sẽ bắt đầu từ năm 2024, khi một số quy định của Nghị định 65 tạm hoãn sẽ có hiệu lực trở lại.

Điều tích cực là lãi lần đầu và số lượng trái phiếu chậm trả gốc đã giảm dần. Giá trị trái phiếu rủi ro cao cũng đi xuống. Tổng giá trị của nhóm này trong năm 2024 là khoảng 43.000 tỷ đồng, chỉ bằng 1 quý trong năm.

Tỷ trọng SPE/ tổng số trái phiếu phát hành đang ghi nhận ở mức cao nhất trong 5 năm qua

Từ tháng 7, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã phát tín hiệu ổn định. Toàn bộ quy định trong nghị định 65 có hiệu lực thi hành kể từ đầu năm 204 là điểm cốt lõi giúp thị trường có sự nhận thức đúng hơn về tính kỷ luật. Qua đó, mở đường cho thị trường chuyển sang chu kỳ mới. Các quy định bắt đầu có hiệu lực gồm xếp hạng tín nhiệm, yêu cầu nhà đầu tư chuyên nghiệp khung pháp lý giám sát chặt chẽ…

Theo bà Wendy Cheong - Giám đốc điều hành khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Moody’s nhận định, xếp hạng tín nhiệm là yêu cầu quan trọng giúp duy trì niềm tin của nhà đầu tư trong bối cảnh căng thẳng thị trường vẫn còn đó. Ngoài ra, bà cũng bày tỏ niềm tin rằng thị trường sẽ lấy lại tăng trưởng mạnh mẽ khi Việt Nam ghi nhận giá trị trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành đạt khoảng 13% GDP. Điều này chỉ ra dư địa lớn của thị trường nợ.

Theo ông Simon Chen - Giám đốc khối xếp hạng và phân tích, tiềm năng thị trường năm 2024 có 3 điểm nhấn dẫn dắt. Đó là Tỷ lệ trái phiếu chậm trả gốc, lãi giảm dần; Quy định chặt chẽ hơn của Nghị định 65 bảo vệ nhà đầu tư tốt hơn, và Môi trường lãi suất thấp, chính sách hỗ trợ của Chính phủ dần hiệu quả, giúp doanh nghiệp kinh doanh tốt hơn, cải thiện khả năng trả nợ.

Theo dự báo của ông Simon, ngân hàng sẽ là nhóm đi đầu về phát hành trong thời gian tới.