Thị trường chứng khoán 2024 có còn “ngại” trái phiếu doanh nghiệp?

Trên thực tế, nếu nhìn lại những khó khăn của nền kinh tế, lực cản vĩ mô như hậu quả “bong bóng” trái phiếu doanh nghiệp, tốc độ tăng trưởng GDP không như kế hoạch, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp niêm yết kém khả quan, thì đây vẫn là kết quả khá tích cực.

Tích lũy trở lại

Nhìn nhận từ những diễn biến ngắn hạn và cơ hội kinh doanh trên thị trường chứng khoán năm qua, nhà đầu tư không hẳn thất vọng. Trong quý I/2023, các nhà phân tích rất lo ngại thị trường năm 2024, không mấy ai tin thị trường đã tạo đáy vào cuối tháng 11/2023 ở mức 873,87 điểm của VN Index. Thậm chí có quan điểm đánh giá thị trường có thể thủng ngưỡng 800 điểm.

Điều này vẫn rất hợp lý, bởi sau khi “bong bóng” trái phiếu doanh nghiệp “nổ” ra khiến TTCK giảm tới hơn 40% năm 2022, đặc biệt là nhịp điều chỉnh tới hơn 30% chỉ trong quý IV/2022 sau sự kiện Tân Hoàng Minh làm rúng động toàn thị trường trái phiếu. Năm 2023, ám ảnh lớn nhất được cho là áp lực đáo hạn hàng trăm ngàn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp và sự đổ vỡ tiềm tàng của thị trường BĐS thương mại, kéo theo loạt hệ quả nợ xấu trong lĩnh vực ngân hàng.

“Bong bóng” TPDN khiến TTCK giảm tới hơn 40% năm 2022

Năm 2023 có xuất phát điểm khá “u ám”, TTCK vẫn có nhịp tăng mạnh hơn 20% ở giai đoạn từ tháng 5 - tháng 9. Đây là một diễn biến thuận lợi bất ngờ cho nhà đầu tư. Kể cả những năm nền kinh tế vĩ mô thuận lợi, TTCK cũng hiếm khi có đợt sóng tăng mạnh như vậy.

Động lực ở đây là từ chính sách hạ lãi suất cấp kỳ nhằm kích thích nền kinh tế. Trong vòng 3 tháng, Ngân hàng Nhà nước đã có 4 lần điều chỉnh giảm lãi suất điều hành và trần lãi suất huy động. Chính sách nới lỏng tiền tệ được áp dụng dứt khoát và mạnh tay, đi ngược với hầu hết các ngân hàng trung ương khác vốn đang phải tăng mạnh lãi suất để kiềm chế lạm phát.

Nhờ chính sách “ngược” này, TTCK Việt Nam hưởng lợi lớn, đó là cơ hội kiếm lợi hiếm hoi giữa bối cảnh bất lợi chung. Trong giai đoạn đó, nhiều cổ phiếu tăng từ 50 - 70%, thậm chí một số mã tăng giá gấp đôi. Cuối năm 2023, khi nhìn lại diễn biến này, việc VN Index chỉ tăng khoảng 12%/năm không phải kém, mà là phù hợp, thậm chí còn tích cực.

Về ngắn hạn, biến động giá cổ phiếu sẽ chịu tác động chính từ cung cầu. Nhưng về dài hạn, yếu tố quyết định vẫn là bức tranh vĩ mô. Hàng loạt chỉ số tăng trưởng kém khả quan trong năm 2023 đã đưa TTCK về thực tại.

Theo đó, GDP chỉ đạt 5,05%, kém xa mục tiêu 6,5%; Tăng trưởng tín dụng khoảng 10%, không đạt mục tiêu 14%; Chỉ số PMI ghi nhận 10 tháng dưới mức 50 điểm - ngưỡng phản ánh sự co hẹp của hoạt động kinh doanh; Tổng lợi nhuận lũy kế 9 tháng năm 2023 của các doanh nghiệp niêm yết giảm -15,8% so với cùng kỳ.

Nhìn chung TTCK chỉ đi ngang và tích lũy trong năm 2023

Ở thực tại, việc thị trường có nhịp điều chỉnh gần 19% từ tháng 9 tới tháng 11/2023, sau đó phục hồi nhẹ và đi ngang vào tháng 12 chính là hệ quả bình thường của một nhịp tăng “bất thường” trước đó.

Nếu bỏ qua nhịp tăng trưởng 5 tháng giữa năm 2023, nhìn chung TTCK chỉ đi ngang và tích lũy trong năm. Đây là diễn biến phù hợp với bức tranh vĩ mô đang có nhiều mảng xám.

Một chu kỳ tăng trưởng mới sẽ diễn ra

Diễn biến dài hạn của TTCK sẽ mang tính chu kỳ, tương thích với sự vận động của nền kinh tế. Thông thường, các chu kỳ kéo dài qua nhiều năm, quá trình chuyển tiếp cũng như vậy.

Việc siết chặt hay nới lỏng chính sách tiền tệ là tín hiệu của các chu kỳ vận động của nền kinh tế. Nhìn vào đây có thể thấy, Việt Nam đã đi trước nhiều quốc gia, Sau đợt tăng nóng lãi suất hồi cuối năm 2022, chính sách tiền tệ đảo ngược từ tháng 3/2023 với những đợt giảm lãi suất đến cuối tháng 5/2023. Mặt bằng lãi suất huy động sụt giảm đáng kể, lãi suất cho vay giảm chậm hơn nhưng cũng đang ở mức thấp.

Hệ quả tiêu cực của đợt giảm lãi suất cấp kỳ này là việc đồng VND giảm giá, đồng USD tăng cao và dòng vốn đầu tư bị rút mạnh khỏi TTCK Việt Nam. Tuy nhiên, sau khi Fed dừng tăng lãi suất từ tháng 10/2023 thì áp lực này cũng giảm đi.

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã “hạ cánh mềm”, tránh được sự đổ vỡ

Trên thế giới, chu kỳ thắt chặt tiền tệ đã chạm đỉnh điểm, sau khi Fed ngừng tăng lãi suất, kéo theo các ngân hàng trung ương ngừng tăng. Kịch bản đảo ngược chu kỳ chính sách sang nới lỏng có thể diễn ra vào năm 2024.

Trong đó, Trung Quốc đã gia nhập nhóm giảm lãi suất vào cuối năm 2023. Nhiều khả năng từ năm 2024 trở đi, Việt Nam cũng “thuận đường” chính sách cùng những quốc gia khác. Toàn cầu đang bước vào giai đoạn kích thích tăng trưởng, đây là điều kiện thuận lợi cho TTCK.

Sau mức tăng trưởng đáng thất vọng vào năm ngoái, tăng trưởng GDP của Việt Nam được dự báo sẽ tăng tốc trong năm nay. Các tổ chức trong và ngoài nước đang giữ niềm tin vào tăng trưởng năm 2024 tốt hơn năm 2023, với khoảng 6 - 7%. Những dự báo lợi nhuận doanh nghiệp niêm yết năm nay cũng được kỳ vọng tăng trưởng khoảng 16 - 18% so với năm 2023.

Sau những quyết sách hỗ trợ ban hành vào năm ngoái, thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng đã “hạ cánh mềm”, tránh được sự đổ vỡ. Triển khai tích cực hoạt động mua lại, đàm phán gia hạn, thậm chí nhiều doanh nghiệp địa ốc đã hết nợ trái phiếu.

Dù vẫn còn đó hậu quả của hàng trăm ngàn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn, nhưng tác động dây chuyền và rủi ro đã giảm đáng kể, thị trường chứng khoán Việt Nam cũng không còn e ngại trước trái phiếu doanh nghiệp.