Triển vọng của xuất khẩu trong năm 2024

Dự báo hoạt động xuất nhập khẩu trong năm 2024 vẫn phải đối diện với nhiều rủi ro, khó đoán định và đòi hỏi chúng ta cần phải nỗ lực hơn nữa để có thể duy trì được đà hồi phục xuất khẩu, so với năm 2023 tăng khoảng 6%.

Là một nền kinh tế có độ mở cao, Việt Nam không thể nào tránh khỏi những ảnh hưởng tiêu cực của những biến động từ bên ngoài. Đây là một trong những nguyên nhân chính tiếp tục tác động đến sự ổn định kinh tế vĩ mô, triển vọng tăng trưởng chung của nền kinh tế cũng như đà hồi phục của xuất khẩu trong thời gian sắp tới.

Triển vọng của xuất khẩu trong năm 2024. Nguồn ảnh: Internet

Xuất khẩu dần lấy lại đà tăng

Đánh giá của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), thương mại toàn cầu suy giảm, chỉ tăng 0,8% và giảm một nửa so với mức dự báo 1,7% của WTO dịp đầu năm bởi phải đối mặt với tình hình căng thẳng địa chính trị cũng như kinh tế trên thế giới; giá nguyên liệu đầu vào, năng lượng, logistic toàn cầu cũng tăng cao; tình hình lạm phát ở nhiều nước mặc dù đã giảm nhưng vẫn đang neo ở mức cao đã dẫn đến xu hướng tiết kiệm chi tiêu, mua sắm ở một số thị trường tiêu thụ lớn như Mỹ, EU khiến cho nhu cầu nhập khẩu giảm.

Ngoài ra, chính sách bảo hộ thương mại, cạnh tranh về giá giữa những nước xuất khẩu có cùng mặt hàng gia tăng, trong khi các nước nhập khẩu lớn cũng đã liên tiếp dựng lên nhiều rào cản kỹ thuật, tạo sức ép mới cho hàng xuất khẩu và tác động rất bất lợi đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam ngay từ những tháng đầu năm.

Ghi nhận, hết quý I/2023, xuất khẩu đã ghi nhận giảm 11,8% so với cùng kỳ, trong đó thì khu vực doanh nghiệp trong nước đã giảm mạnh hơn (giảm 17,4%) so với khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (giảm 10%). Tuy nhiên từ cuối quý II/2023 đã xuất hiện được những tín hiệu hồi phục khi xuất khẩu tháng sau cao hơn tháng trước (tháng 5/2023 tăng 4,3% so với tháng trước; tháng 6 ghi nhận tăng 4,5% và tháng 7 tăng 0,8%, tháng 9 tăng 9%). Cho đến hết năm thì mức giảm xuất khẩu đã thu hẹp chỉ còn 4,4% so với năm 2022.

Xuất khẩu dần lấy lại đà tăng. Nguồn ảnh: Internet

Đặc biệt, nếu như so với sự sụt giảm xuất khẩu của các nước ở trong khu vực thì xuất khẩu của nước ta cơ bản đã hồi phục tốt. Cụ thể là sau thời gian 9 tháng năm 2023, so với cùng kỳ xuất khẩu của Malaysia giảm 11,7%; Indonesia giảm 12,3%; Singapore giảm 10,8%; Thái Lan và Philippines giảm 3,8% và 6,5% và Hàn Quốc giảm 11,5%, Nhật Bản giảm 5%; Trung Quốc giảm 5,7%. Dù vậy thì khu vực kinh tế trong nước cũng đã nỗ lực duy trì cũng như mở rộng thị trường xuất khẩu ở trong bối cảnh kinh tế toàn cầu gặp nhiều khó khăn. Và mức giảm xuất khẩu của khu vực này trong năm 2023 (ước tính giảm 0,9%) - mức này thấp hơn nhiều so với mức giảm của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (ước tính giảm 5,9%) cũng như thấp hơn so với mức giảm chung của cả nước.

Bộ Công thương cho biết, kết quả này có được một phần là bởi chúng ta đã thực hiện tốt chiến lược đa dạng hóa thị trường trong bối cảnh xuất khẩu sang những thị trường lớn đều sụt giảm. Kim ngạch xuất khẩu sang những thị trường nhỏ như châu Phi, Đông u, Bắc u, Tây Á đều ghi nhận được mức tăng tốt.

Bên cạnh đó, việc điều hành và khai thông hiệu quả hoạt động xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, hàng hóa cơ bản không bị ách tắc, kể cả những lúc cao điểm thời vụ đã góp phần gia tăng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này. Và Trung Quốc cũng là thị trường xuất khẩu lớn duy nhất của Việt Nam đạt được mức tăng trưởng dương 8,1% trong cả năm 2023 trong khi đó các thị trường lớn khác như Mỹ, EU đều ghi nhận giảm.

Có một dấu ấn đáng ghi nhận khác trong bức tranh xuất nhập khẩu năm nay đó là cán cân thương mại tiếp tục xuất siêu năm thứ 8 liên tiếp với mức thặng dư ước đạt 28 tỷ USD, so với năm 2022 tăng gấp 3 lần, góp phần tích cực cho cán cân thanh toán và giúp nâng cao dự trữ ngoại hối, ổn định tỷ giá cũng như các chỉ số kinh tế vĩ mô khác của nền kinh tế.

Ông Nguyễn Việt Phong - Vụ trưởng Thống kê thương mại và dịch vụ (Tổng cục Thống kê) phân tích, con số xuất siêu hàng hóa 28 tỷ USD thực chất là bởi tăng trưởng nhập khẩu thấp hơn tăng trưởng xuất khẩu (-8,9% so với -4,4%). Mặc dù vậy, tín hiệu tích cực cũng đến từ nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam khi mà tốc độ tăng trưởng trong quý IV/2023 đạt dương ở cả khu vực trong nước cũng như khu vực có vốn đầu tư nước ngoài sau ba quý trước liên tiếp giảm sâu, đạt mức cao nhất vào tháng 12.

Chi tiết, kim ngạch xuất khẩu tháng 12 /2023 tăng 12,3% so với cùng kỳ. Trong đó, khu vực trong nước tăng 7,6%, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài tăng 15,1%. Có một số nhóm nguyên nhiên vật liệu phục vụ cho sản xuất cũng có tín hiệu tăng trưởng khá là tốt trong tháng 12 như là sợi dệt tăng 24%, vài tăng 16,5%, nguyên phụ liệu dệt - may - giày dép tăng 33,6%. Cũng từ những tín hiệu tích cực của xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa nêu trên thì có thể kỳ vọng nhu cầu thế giới đang có dấu hiệu phục hồi, doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu có xu hướng nhập khẩu nhiều hơn, từ đó đã tạo đà cho xuất khẩu tăng trưởng khá trong đầu năm 2024.

Nguồn ảnh: Internet

Thách thức vẫn còn ở phía trước

Khi bước sang năm 2024, bối cảnh kinh tế thế giới cũng như trong nước đã có nhiều yếu tố tích cực hơn cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa. Và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã đưa ra những thông điệp ngừng tăng lãi suất và tiến đến xem xét giảm lãi suất trong năm 2024, vấn đề hàng tồn kho cao ở Mỹ cũng đang dần được khắc phục.

Mặc dù vậy thì Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cũng dự báo hoạt động xuất nhập khẩu trong năm 2024 vẫn đối diện với nhiều rủi ro, khó có thể đoán định. Đó chính là xu hướng bảo hộ thương mại xuất hiện nhiều hơn, các nước triển khai nhiều biện pháp đưa đầu tư về trong nước, dựng nên những rào cản thương mại để bảo vệ, thúc đẩy sản xuất trong nước. Những thị trường phát triển như Mỹ, EU cũng đang ngày càng chú trọng đến phát triển bền vững, đã và đang đưa ra nhiều quy định mới như Cơ chế điều chỉnh Carbon, Quy định chống phá rừng châu u,... có tác động đến một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nước ta.

Tổng quan, áp lực bên ngoài đối với hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam trong năm 2024 sẽ đến từ một số kênh như là kênh thương mại quốc tế khi mà nhiều nền kinh tế là đối tác lớn của Việt Nam tăng trưởng chậm, dẫn đến tổng cầu khó có thể phục hồi mạnh, từ đó tác động đến kết quả xuất khẩu; kênh tài chính tiền tệ với áp lực mất giá đồng nội tệ so với đồng USD. Mặc dù thuận lợi phần nào cho xuất khẩu nhưng sẽ khiến cho chi phí nhập khẩu nguyên vật liệu phục vụ sản xuất tăng cao cũng như làm tăng quy mô thanh toán của các khoản nợ nước ngoài.

Nguồn ảnh: Internet

Trong khi đó thì xuất khẩu của Việt Nam cũng còn nhiều hạn chế trong nội tại như vẫn còn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI (chiếm khoảng 73% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước); giá trị gia tăng trong xuất khẩu chưa được như kỳ vọng và kim ngạch xuất khẩu sang hầu hết những thị trường chủ lực đều giảm dù mức suy giảm đang dần được thu hẹp,...

Chính vì thế, để có thể đạt được mục tiêu hồi phục xuất khẩu, tăng khoảng 6% so với năm 2023 thì Cục Xuất nhập khẩu sẽ tập trung triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tận dụng các cam kết trong những hiệp định thương mại tự do (FTA) thông qua việc tuyên truyền về quy tắc xuất xứ, cấp giấy chứng nhận xuất xứ, các cơ hội cũng như cách thức tận dụng cơ hội từ FTA; tăng cường những hoạt động cung cấp thông tin thị trường ở trên nền tảng số để hỗ trợ cho doanh nghiệp vượt qua được các rào cản thương mại mới ở thị trường nhập khẩu.

Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên cũng cho biết, năm 2024 là năm có ý nghĩa quyết định đến kết quả thực hiện những mục tiêu kế hoạch 5 năm (2021 - 2025) trong bối cảnh được dự báo tiếp tục có sự khó khăn và thách thức. Và trong bối cảnh đó, để hoàn thành cũng như hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu được giao thì Bộ Công thương sẽ chú trọng đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế, chủ động tham mưu khai thác các cơ hội từ quan hệ đối ngoại với các nước lớn để có thể đón đầu làn sóng chuyển dịch đầu tư các ngành trọng điểm sang nước thứ 3 của các tập đoàn đa quốc gia, nhất là những lĩnh vực nước ta đang có nhu cầu, lợi thế. Những lợi thế như công nghiệp điện tử, hạ tầng số, hạ tầng logistics, năng lượng sạch, công nghiệp vật liệu mới, khai thác chế biến khoáng sản, chip và chất bán dẫn,...

Song song với đó, Bộ cũng sẽ tăng cường thực thi hiệu quả các giải pháp kết nối chặt chẽ giữa những doanh nghiệp đầu tư nước ngoài với doanh nghiệp trong nước nhằm thúc đẩy phát triển kỹ năng quản trị, chuyển giao công nghệ và góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt, đáp ứng yêu cầu tham gia ngày càng sâu trong chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Nguồn ảnh: Internet

Ngoài ra, Bộ cũng tiếp tục phát huy tốt vai trò của hệ thống cơ quan Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài trong công tác hỗ trợ các địa phương và doanh nghiệp khai thác hiệu quả các FTA mà Việt Nam là thành viên để có thể đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và đẩy mạnh xuất khẩu; tích cực tham mưu đàm phán, ký kết mới và nâng cấp những FTA với các đối tác còn tiềm năng ở khu vực Trung Đông, châu Phi và Nam Mỹ,...

Song song với đó, tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp chuyển mạnh sang xuất khẩu chính ngạch gắn với xây dựng thương hiệu, thúc đẩy xuất khẩu bền vững. Và Bộ cũng chú trọng đổi mới công tác xúc tiến thương mại, kết hợp chặt chẽ giữa thương mại truyền thống với hiện đại, thương mại điện tử, kinh tế số nhằm mục đích khai thác hiệu quả thị trường nội địa còn nhiều tiềm năng; tăng cường công tác quản lý thị trường cũng như nâng cao năng lực phòng vệ thương mại, bảo vệ sản xuất và lợi ích người tiêu dùng, phù hợp với các cam kết quốc tế.